 Ο Ιερός Ναός της Παναγούδας, όπως χαρακτηριστικά τον λένε οι παλιοί Θεσσαλονικείς με το γνωστό συμπαθές υποκοριστικό, αποτελεί συνέχεια ενός βυζαντινού μοναστηριακού ναού. Καθ’ όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας, η πέριξ του ναού της Παναγούδας περιοχή, αποτελούσε το ελληνικό κέντρο της εν Θεσσαλονίκη ελληνικής κοινότητας.
Κατά τη βυζαντινή περίοδο, την τουρκοκρατία και προ του 1789, ο Ιερός Ναός της Παναγούδας, υπήρξε μοναστηριακός ναός, αγιορείτικο μετόχι ή Μονή που συνδέονταν με το Άγιο Όρος. Το 1333-1334 ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ηγουμένευε στην Ιερά Μονή Εσφιγμένου. Μαρτυρείται ότι για αρκετούς μήνες εγκαταβίωσε στο μετόχι της Παναγούδας, διευθετώντας υποθέσεις της Μονής. Τη σύνδεση του Αγίου με το ναό, υποδηλώνει μεγάλη εικόνα στο τέμπλο, αξιοθαύμαστης τεχνοτροπίας.
Ο ναός της Παναγούδας είναι αφιερωμένος στο Γενέσιο της Θεοτόκου και κτίστηκε το 1818, για να αντικαταστήσει παλαιότερο ναό με το ίδιο όνομα. Αυτό αναφέρεται σε κώδικα του 1789, ο οποίος καταστράφηκε από την πυρκαγιά του 1817. Τότε, κάηκαν κειμήλια μοναδικής αξίας, εικόνες και εκκλησιαστικά βιβλία. Διασώθηκε όμως ένας περίφημος επιτάφιος που χρονολογείται γύρω στο 1300 και σήμερα φυλάσσεται στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.
Στο ναό της Παναγούδας εντοπίσθηκε το 1900 ο συγκεκριμένος χρυσοκέντητος μεταξωτός επιτάφιος, που απεικονίζει στο κέντρο Τον Χριστό νεκρό, περιτριγυρισμένο από αγγέλους. Δεξιά και αριστερά, παριστάνονται η Μετάδοση και η Μετάληψη των Τιμίων Δώρων, από Τον Χριστό στους Αποστόλους. Πρόκειται εκτός των άλλων για ένα εξαιρετικό και μοναδικό συγχρόνως έργο τέχνης, που πιθανότατα προέρχεται από εργαστήριο της Θεσσαλονίκης. Επίσης, αναφέρεται χαρακτηριστικά από αρχαιολόγους και συντηρητές έργων τέχνης ως «Ο Επιτάφιος της Θεσσαλονίκης», του οποίου η ιστορία και τεχνολογία ως Παλαιολόγειου αριστουργήματος, έχει αναλυθεί επιστημονικά εκτενώς.
Για τους τοίχους του ναού, χρησιμοποιήθηκαν γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη από παλαιότερα οικοδομήματα. Αρχιτεκτονικά ο Ναός της Παναγούδας, ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με γυναικωνίτη. Σταδιακά αγιογραφήθηκαν οι εικόνες του τέμπλου και κάποιες φορητές μικρότερες. Οι μορφές, τα χρώματα και συνθέσεις είναι της λεγόμενης δυτικής, αναγεννησιακής και ρωσικής τεχνοτροπίας, με αρκετά ευτραφή, θαλερά, εύχαρα πρόσωπα και στιλπνή παρουσίαση. Το τέμπλο, σε χρώμα φωτεινό πράσινο, υπήρχε μέχρι τη δεκαετία του 1950, οπότε και αντικαταστάθηκε από το σημερινό.
Οι εικόνες του τέμπλου της Παναγούδας, χρονολογούνται στο 19ο αιώνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα της Παναγίας Γοργοϋπηκόου. Χρονολογείται στον 16ο αιώνα και έχει θαυμάσια ασημένια επένδυση. Η μεγάλη αυτή εικόνα της Παναγίας, βρίσκεται σήμερα σε προσκυνητάρι, μέσα στον κυρίως ναό, στην αριστερή πλευρά του. Έχει πιστότητα αλλά όχι πλήρη ομοιομορφία προς το πρωτότυπο. Τα πρόσωπα είναι πιο ευτραφή, τα χείλη κόκκινα, τα μάτια μεγαλύτερα. Η μορφή της Παναγίας μαγνητίζει. Η ελαφρά κλίση της κεφαλής δείχνει την σεμνότητα, την ταπείνωση και υπακοή της, την συγκατάβαση και την ανταπόκρισή της στις πονεμένες προσευχές των ανθρώπων. Αυτό που καθηλώνει όμως τον προσκυνητή της, είναι τα μεγάλα και εκφραστικά της μάτια, με το σοβαρό, απαθές και ήρεμο βλέμμα τους, που γαληνεύει την ψυχή όποιου την αντικρίζει.
Εντός του Ιερού Ναού, υπάρχει το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής, καθώς επίσης θησαυρίζονται τα Ιερά Λείψανα των Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ & Άννης, του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου και του Αγίου Συμεών του Στηλίτη.
Βίντεο
|
