ΘΑΝΟΣ ΚΟΝΔΥΛΗΣ, συγγραφέας, ιστορικός, αρχαιολόγος.
25 Μαρτίου 1821. Ο πρώτος εορτασμός της εθνικής εορτής στην Ελλάδα του Όθωνα (1838).
Όταν το 1835 ο βασιλιάς Όθων (1815-1867) ενηλικιώθηκε και ανέλαβε την εξουσία στην Ελλάδα, δεν εορταζόταν κάποια εθνική επέτειος σχετικά με την επανάσταση του 1821, αν και υπήρχαν κάποιες προτάσεις. Μια από αυτές που αφορούσε την ημερομηνία «25 Μαρτίου» κατετέθηκε το 1834 από τον λογοτέχνη Παναγιώτη Σούτσο (1806-1868). Το σκεπτικό του ήταν ότι, ενώ η επανάσταση είχε ξεκινήσει λίγες μέρες πιο πριν, γενικεύτηκε στην Πελοπόννησο στις 25 Μαρτίου. Ο υπουργός εσωτερικών Ιωάννης Κωλέττης υποστήριξε την πρόταση με σχέδιο νόμου (22-1-1835). Τελικά η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως η ημέρα επετείου της ελληνικής επανάστασης με το Βασιλικό Διάταγμα 980 (15-3-1838). Την πρόταση είχε καταθέσει εκ νέου ο Γεώργιος Γλαράκης, υπουργός των Εκκλησιαστικών, της Δημόσιας Εκπαίδευσης και των Εσωτερικών.
Στις 23 Μαρτίου αναρτήθηκαν στην Αθήνα προγράμματα που περιέγραφαν τις εκδηλώσεις. Στις 24 του μήνα κατά τη δύση του ηλίου ρίχτηκαν 21 κανονιοβολισμοί. Το ίδιο έγινε και με την ανατολή του ηλίου στις 25 Μαρτίου. Εκείνο το πρωί μια μουσική μπάντα τριγυρνούσε στην πόλη και ειδοποιούσε τους κατοίκους για την πανηγυρική ημέρα. Σε όλες τις εκκλησίες γίνονταν λειτουργίες με πιο επίσημη αυτή στον καθεδρικό ναό της Αγίας Ειρήνης στην οδό Αιόλου.
Στις 8 το πρωί στρατιωτικά αγήματα είχαν παραταχτεί στους δρόμους απ' όπου θα περνούσε η βασιλική άμαξα. Οι βασιλείς φορούσαν τις επίσημες παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές τους. Ξεκίνησαν από το πρώτο παλάτι τους που σήμερα είναι το Μουσείο της Πόλης των Αθηνών στην πλατεία Κλαυθμώνος. Ο χώρος έξω από αυτό είχε διαμορφωθεί σε μια μεγάλη δεντροφυτεμένη πλατεία που ονομάστηκε Πλατεία 25ης Μαρτίου, επειδή έγινε εκεί η πρώτη πάνδημη εορτή για την 25η Μαρτίου. Στον ίδιο χώρο ο δήμος ανήγειρε ένα μνημείο και μια αψίδα.
Η βασιλική άμαξα έφτασε στον μητροπολιτικό ναό, ενώ χιλιάδες λαού που είχαν κατακλείσει τους γύρω δρόμους επευφημούσαν τους βασιλείς. Στον ναό υπήρχαν επίσημοι κάθε είδους, μαζί δε και πολλές από τις θρυλικές μορφές της επανάστασης, όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Κουντουριώτης, ο Νικηταράς και ο Μακρυγιάννης.
Ένας Γερμανός ανταποκριτής έγραψε: «Κατά την τριετή παραμονή μου στην Ελλάδα δεν έτυχε να ζήσω παρόμοιες σκηνές ενθουσιασμού... όπως εκείνη την ημέρα της 25ης Μαρτίου που γιορτάστηκε για πρώτη φορά ως Εθνική Εορτή του Ελληνισμού στην εκκλησία της Αγίας Ειρήνης... δάσος από σημαίες πλαισίωνε την άμαξα του βασιλέα που στις εννέα το πρωί προχωρούσε πανηγυρικά προς την εκκλησία της οδού Αιόλου, ενώ ο λαός ξέσπαγε απ' όλες τις πλευρές σε ενθουσιώδεις ζητωκραυγές, καθώς έβλεπε το βασιλικό ζεύγος ντυμένο με ελληνικές λαϊκές φορεσιές...».
Όταν τελείωσε η δοξολογία έπεσαν ακόμα 21 κανονιοβολισμοί και οι βασιλείς επέστρεψαν στο παλάτι. Παρά το ότι έριχνε ψιλόβροχο επί πέντε σχεδόν ώρες, ακολούθησε μια μεγαλόπρεπη τελετή στην πλατεία του παλατιού και βέβαια ένα ατελείωτο γλέντι ανάμεσα στον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί εκεί.
Ο Ρήγας Παλαμήδης (1794-1872) αγωνιστής της επανάστασης, λόγιος και πολιτικός, περιγράφει τις εκδηλώσεις: «...Η τελετή εγένετο μεθ' όλης της πομπής και επισημότητας- είχον δε συνέλθει ενταύθα άπασαι σχεδόν αι δημοτικαί αρχαί της Αττικής και πλήθος λαού των περιχώρων μετά των σημαιών, όπλων και τυμπάνων...». Επίσης η Ιουλία φον Νόρντενφλιχτ (Julia von Nordenflycht), κυρία επί των τιμών και παιδαγωγός της βασίλισσας Αμαλίας εκείνη τη μέρα έγραψε σε επιστολή της ότι οι βασιλείς παρακολούθησαν τη δοξολογία και μετά επέστρεψαν στο παλάτι. Το ίδιο και οι χιλιάδες του λαού που «... συνηθροίσθησαν υπό τον εξώστην, επί του οποίου οι βασιλείς ίσταντο και μετ' ολίγον ήρχισεν υπό τον ήχον της χωρικής μουσικής η εκτέλεσις τού, οτέ μεν υπό δύο οτέ δε υπό πλειόνων προσώπων, χορευομένου τοσούτον ιδιορρύθμου ελληνικού χορού. Εσχηματίσθησαν διάφοροι κύκλοι χορευτών επί της μεγάλης πλατείας προ των ανακτόρων...»
Το κλίμα ευφορίας επικρατούσε παντού εκείνη τη μέρα. Και όταν νύχτωσε, όλη η πόλη ήταν φωταγωγημένη, μαζί και η Ακρόπολη. Στον δε Λυκαβηττό σχηματίστηκε με φανούς ένας τεράστιος σταυρός με την επιγραφή «ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ», πράγμα που προξένησε την έκπληξη των Αθηναίων.
Παρόμοιες εκδηλώσεις έγιναν και σε άλλες πόλεις της ελεύθερης Ελλάδας.
