Στην καρδιά της Ρόδου, στη μεσαιωνική πόλη, πλανιέται ένα άρωμα ολοζώντανο και μυστηριακό, φερμένο μέσα από τους αιώνες. Το περιβόητο Τάγμα των Ιωαννιτών Οσπιταλιέρων Ιπποτών άφησε για πάντα την σφραγίδα του στο νησί.

Αν περπατήσει κάποιος στην πάντα ζωντανή πολιτεία, θα ακούσει τον καλπασμό των αλόγων και τους ψιθύρους της ιστορίας.Η πολιτεία δεν ερήμωσε και δεν εγκαταλείφθηκε ποτέ. Αποτελεί μια από τις σπάνιες επιβιώσεις του μεσαιωνικού κόσμου, που στέκει αλώβητη, με όλο της το σφρίγος και την ωραιότητα. Η UNESCO, το 1988, κήρυξε το αρχιτεκτονικό συγκρότημα της ιπποτικής Ρόδου ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η αίσθηση της περιήγησης στα δρομάκια της μεσαιωνικής Ρόδου είναι αδύνατο να περιγραφεί με λέξεις. Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει στους μέσους χρόνους και η ατμόσφαιρα τυλίγεται από την αχλή του ιπποτικού παρελθόντος. Τα πέτρινα καλντερίμια και οι γοτθικοί πύργοι προκαλούν τον ταξιδιώτη να ξεκλειδώσει τα βαθιά μυστικά τους.

Το αιώνιο κέντρο

Το 1309 έφθασαν στη Ρόδο οι μοναχοί μαχητές της Ιερουσαλήμ, οι περιβόητοι Ιωαννίτες. Το τάγμα τους εγκαταστάθηκε στη βυζαντινή πολιτεία, που ήταν χτισμένη γύρω από την αρχαία Ακρόπολη. Σαν μια σπείρα ανάμεσα στον χώρο και στον χρόνο, η καστροπολιτεία εξελίχθηκε γύρω από τον αρχαίο πυρήνα της.

Η αρχαία πόλη, στα βόρεια του νησιού, χτίστηκε το 408 π.Χ. με το άρτιο Ιπποδάμειο σύστημα αρχιτεκτονικής. Τον 7ο αιώνα μ.Χ., οι βυζαντινοί οχύρωσαν ένα περιορισμένο μέρος της αρχικής πόλης, για λόγους ασφαλείας. Αργότερα τα τείχη επεκτάθηκαν, καταλήγοντας να συμπεριλαμβάνουν μια έκταση 175.000 τ.μ.

Με την έλευση των Ιωαννιτών, η Ρόδος έγινε το μεγάλο κέντρο του βασιλείου τους. Το τάγμα τους κατέκτησε σημαίνουσα θέση στην ανατολική Μεσόγειο και ταυτόχρονα αίγλη, πλούτο και φήμη. Από την καρδιά της Μεσογείου μπόρεσαν να προβάλουν σθεναρή αντίσταση στις αλλεπάλληλες τουρκικές επιθέσεις. Το σπουδαίο εμπορικό λιμάνι και η πόλη, που κατέληξε να έχει έκταση 800.000 τ.μ., ήταν για δύο αιώνες απόρθητα. Η συνθηκολόγηση με τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή έγινε το 1522 και σήμανε την αποχώρηση των Ιπποτών, οι οποίοι απέπλευσαν για τη Μάλτα, αφήνοντας όμως πίσω τους ένα πραγματικό στολίδι αρχιτεκτονικής.

Η αρχιτεκτονική της δύναμης

Κατά τον Μεσαίωνα η πόλη της Ρόδου διαιρέθηκε, με εσωτερικό τείχος, σε δύο τομείς. Στο βόρειο τμήμα, γνωστό ως Chateau, Castrum, Castellum, συγκεντρώθηκαν τα διοικητικά κτίρια, το νοσοκομείο, ο καθεδρικός ναός, οι κατοικίες των Ιπποτών και του Μεγάλου Μαγίστρου. Στο νότιο τμήμα, το λεγόμενο ville, burgus ή burgum, είχαν συγκεντρωθεί οι κατοικίες των λαϊκών, το παζάρι, οι συναγωγές και οι εκκλησιές.Τα μνημεία της ιπποτικής Ρόδου αποπνέουν τη δύναμη και τη γνώση των μεγάλων συντεχνιών του Μεσαίωνα. Τα κτίρια των Ιπποτών είναι οικοδομημένα με γοτθικό και αναγεννησιακό ρυθμό, συνομιλώντας αρχιτεκτονικά με τα βυζαντινά ιδιώματα και τις μεταγενέστερες οθωμανικές επιρροές. Το συνολικό αποτέλεσμα είναι πραγματικά σαγηνευτικό.

Υψηλό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πολλές σπουδαίες εκκλησίες που βρίσκονται στη μεσαιωνική πολιτεία. Κάποιες από αυτές χρησιμοποιήθηκαν αργότερα ως μουσουλμανικά τεμένη. Οι ναοί της Αγίας Τριάδας, του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Αικατερίνης, της Παναγίας του Κάστρου, της Αγίας Παρασκευής είναι όλοι εξαίρετα δείγματα ιερής αρχιτεκτονικής.
Το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου του Τάγματος, το περίφημο Καστέλο, είναι το σημαντικότερο μνημείο που ανεγέρθηκε στους μέσους χρόνους. Υπήρξε διοικητικό κέντρο, κατοικία του προεξάρχοντος των Ιωαννιτών και έδρα της άρχουσας τάξης.

Στην οθωμανική περίοδο δέχτηκε μεγάλο πλήγμα από έκρηξη πυρομαχικών. Ανακατασκευάστηκε κατά την περίοδο που η Ρόδος είχε περιέλθει σε ιταλική κατοχή, το 1912. Σήμερα φιλοξενεί το Μουσείο της Ρόδου, με πλήθος εκθεμάτων. Ο επισκέπτης θα θαυμάσει, εκτός από το ίδιο το παλάτι, τις σπουδαίες συλλογές από επιτύμβιες πλάκες, ζωγραφικούς πίνακες, αγάλματα, κοσμήματα, βιβλία και ψηφιδωτά. Εδώ επίσης βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα της αρχαίας ιστορίας της ανατολικής Μεσογείου, όπως το Τρόπαιο των Μιθριδατικών Πολέμων, το άγαλμα του Λαοκόωντα, το ψηφιδωτό της αινιγματικής Μέδουσας.

Το νοσοκομείο των Ιπποτών, ένα μοναδικό γοτθικό κομψοτέχνημα, φιλοξενεί σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο, με πλήθος ευρημάτων από την βαθιά ιστορία του νησιού.